Use the “Quick search” if you want to search for all documents within the whole archive where words matching or containing the searched string are found.

For more specific queries (phrase searching, operators, and filters), visit the full Search page.


The aforementioned individual(s) Entered, Checked, or Approved the electronic transcription of the source document.


C: Indicates the aforemententioned person(s) checked the transcription.

A: Indicates the aforementioned person(s) approved the transcription for publication.


Historically, in the TML long texts were split into multiple files. These are now linked to each other for easier browsing. In a future version, they will be consolidated into a single view.

 

Actions

Back to top

[1] (f. 3r)

Postquam pro rudibus,[a] fabricavi[b] materiale,[c]

a: id est, novis scolaribus; b: matrice; c: continens derivationes quae sunt in significatione.

Gramatice partes[a] reseraris cum carmine[b] multo.

a: scilicet, nomina, verba et alia; b: quia sunt 30,000 metra vel ultra.

Nunc pro posse[a] mio consurgat[b] regula[c] cantus[d]

a: id est, in mia senectute; b: id est, appareat; c: musicae; d: cantus ecclesiastici.

Ecclesiae,[a] pueri quae[b] possint, noscere[c] plene.[d]

a: romanae; b: regula; c; scilicet, artem cantus; d: id est, perfecte.

Non loquor[a] ad magnos, pueros[c] nam curo[d] docere

a: ego magister; b: id est, doctores; c: ignares; d: intendo.

Otia[a] quod fugiant, ludos vanosque[b] relinquant,[c]

a: id est, pigritia quae sunt animae inimica ut pueri supernant; b: id est, inutiles; c: pueri.

Cantibus[a] ergo vacent,[b] fiant ylaresque[c] canendo.

a: ecclesiasticis et non ludis; b: pueri; c: gaudiosi.

Ingenitus,[a] genitus, nec non et spiritus almus[c]

a: id est, pater; b: id est, filius; c: scilicet, sanctus.

Infundat[a] donum,[b] quo cantibus[c] hiis veneremur,[d]

a: id est, concedat; b: nobis gratiam; c: scilicet, devotis et ecclesiasticis; d: laudemus et honoremus.

Trinum personis[a] unum deitate manentem.

a: id est, patrem et filium et spiritum sanctum in unitate deitatis substantiae.

[2] Primum Capitulum

Sex tamen in partes, opus hoc divisimus apte.[a]

a: id est, convenienter.

Gramata[a] prima[b] tenetque modos conscribo[c] canendi.

a: id est, litteras; b: pars; c: in eadem parte.

De numero vocum veterum[a] tractabo[b] secunda.[c] (f. 3v)

a: magistrorum; b: id est, dicam; c: scilicet, parte.

Tertia[a] monstrabit cantus sint[b] consona[c] septem.

a: pars; b: quod; c: id est, consonantiae.

Quarta[a] [rob] molle tenens,[b] et causam[c] quae reperitur.[d]

a: pars; b: est; c; id est, rationem; d: id est, quare fuit inventum.

Quinta[a] tonos resereat,[b] de principio[c] quoque fine,[d]

a: pars; b: id est, manifestat; c: qualiter incipere debeant; d: et qualiter terminare.

Biscantus[a] species reserabit[b] in ordine sexta.[c]

a: id est, contrapuncti; b: id est, manifestabit; c: pars.

Conposui veterum[a] de prosis carmina cantus.

a: id est, magistrorum.

Corrige lector opus, si quae contraria[a] cantant.

a: sunt regulis musicae artis.

Docte vides, Christum, pro nobis ergo rogato.

Quae[a] correcta manent,[b] moneo te corde locato

a: ea; b: id est, stant.

Carmina[a] gramaticis, si pallent[b] scripta figuris,

a: ista; b: id est, oscurantur.

Quis[a] non miretur, potius[b] sed nomina vocum.[c]

a: aliquis; b: id est, melius miretur; c: vocabula artis musicae.

[3] Hoc[a] iuvenes[b] studeant; dent laudes undique[c] Christo.

a: scilicet, opus; b: scolares; c: id est, semper, scilicet, cantando et biscantando.

Explicit Prologus. Incipit tractatus capitulo primo.

Tres cantando modos non plures nunc reperimus,

Per [sqb] quadratum,[a] naturam,[b] [c][rob] quoque molle.[d] (f. 4r)

a: primus modus; b: per secundus modus; c: per; d: tertius modus.

C[a] dat naturam, dedit ut F [b][rob] sibi molle,

a: haec littera; b: per.

G[a] quoque [sqb] durum:[b] sic cantum noscite[c] purum.[d]

a: haec littera; b: id est, quadrum; c: o scolares; d: id est, perfectum.

Quae venit ut de C natura tenebit aperte.[a]

a: id est, manifeste.

Quid datur ut ex F[a] per [rob] vos psallite[b] molle.

a: ista littera; b: o vos scolares.

Quidlibet ut[a] de G resonat[b] per [sqb] sibi quadrum.

a: veniens; b: id est, cantat.

Quomodo cantatur omnis vox.

Ex C[a] natura[b] vox[c] nascens organat omnis.

a: ubi littera; b: per naturam; c: sicut sunt ut, re, mi, fa, sol, la.

[a][rob] molle cantabit F quaque vox[b] sibi generabit.

a: per; b: omnis, scilicet, ut, re, et caetera.

Vox[a] veniens ex G cantabit per [sqb] quadrum.

a: omnis, ut, re, et caetera, ut supra.

[4] Quot litterae sunt in qualibus neuma.

Omni[a] namque loco sinistrae[b] discite[c] palmae.[d]

a: id est, iunctura; b: manus; c: o scolares; d: quod.

Littera sola[a] manet, excepto [rob] fa [sqb] mi, quo[b]

a: id est, una; b: id est, in qua iunctura et medio spacio.

Littera[a] extat dupple ex [sqb] quadrum, molle figuris.[b] (f. 4v)

a: scilicet, [rob], [sqb]; b: cum suis.

Ast[a] ubi[b] scribo notas binas[c] mutatio[d] bina;

a: pro sed; b: id est, in qua iunctura; c: id est, duas; d: ibi fiat, scilicet, ascendendo et descendendo.

Deque tribusque[a] notis, fiat mutatio[b] sena;

a: id est, ubi sunt tres notae; b: ibi sex mutationes ascendendo et descendendo.

Unici[a] si fuerit, fiat [b]mutatio nulla.

a: id est, una nota; b: nulla fiat mutatio.

Ubi mutationes non sunt faciendae.

Pollice[a] non fiat mutatio, nec[b] [rob] fa [sqb] mi.[c]

a: id est, in summitate et duabus iuncturis sequentibus pollicis; b: etiam; c: in acumine per IV digiti, et in secunda iunctura [tertii] (ms.: quarti) digiti.

E la sit hiis iuncta, quae palmam scribitur extra.[a]

a: scilicet, manum.

Quot sunt materies in tota manu.

Materias septem cantus,[a] dic[b] gramata[c] septem,

a: fore; b: o lector; c: id est, litteras.

Materiam primam tibi gamma[a] dat, Cque[b] secundam,[c]

a: ut gravissimum; b: ut grave; c: dat materiam.

[5] F[a] tibi dat tertiam,[b] G[c] quartam,[d] C[e] sed acutum;

a: ut grave; b: materiam; c: ut grave; d: materiam; e: ut acutum.

Tradidit et quintam,[a] F[b] sextam[c] Gque[d] supremam.

a: materiam; b: ut acutum; c: materiam; d: ut acutum; e: id est, ultima[m] septimam materiam.

Quot sunt claves cantus.

Claves[a] disce[b] duas, F[c] gravis, post C stat acutum.[d]

a: cantus; b: o lector; c: est prima; d: id est, secunda clavis est C acutum.

Cantus in hiis[a] solum distinctus[b] semper hebetur

a: clavibus; b: id est, divisus.

Auctoritas musicalis. (f. 5r)

Cum veterum[a] doctrina fluat[b] per sexque novorum[c]

a: magistrorum; b: si constat; c: magistrorum.

Voces [a] non plures, quas[b] monstrant gramata[c] septem;

a: et; b: scilicet, voces; c: id est, litterae.

A,[a] B,[b] C[c] dicuntur, D,[d] E,[e] F[f], post ultima sit G.[g]

a: prima; b: secunda; c: tertia; d: 4; e: 5; f: sexta; g: septima.

Gramata[a] dicta[b] notant,[c] ut, re, mi, fa, sol, la canendo,[d]

a: id est, litterae; b: dictae; c: sex voces; d: cantando.

Gramata[a] prima gravem, medio[b] de pollice cantum,

a: primae litterae; b: id est, ab A grave.

Dant tibi quae veniunt,[a] post[b] gramata[c] dant sed acutum.[d]

a: procedunt; b: id est, quae veniunt; c: id est, litteris; d: cantum.

Quam[a] superat veniens[b] post hunc,[c] veniens[d] superabitur.

a: scilicet, cantum acutum; b: scilicet, alius superacutum; c: cantum; d: scilicet, acutissimus.

[6] Ut varius[a] cantus, tetracordum[b] dico repertum[c];

a: fiat; b: scilicet, E acutissimum; c: fuisse. In margin: Hic est quaedam figura quae dicitur antipophora, quia est responsio tacitae quaestionis.

Hic super hos[a] oritur cantum[b] reddendo per altum,[c]

a: superacutos; b: scilicet, tetracordum; c: id est, altissimum.

Hanc[a] similiter ex causa, reperimus[b] [rob][c] quoque rotundus.

a: id est, ut varius fiat cantus; b: nos; c: id est, molle.

Post artem cantus medio[a] [rob] molle signatur,[b]

a: scilicet, ventriculo per III digiti et secunda iunctura quarti digiti; b: id est, scribatur.

Inter A [sqb] quadrum [rob][a] molle extat illud acutum,[b]

a: ergo; b: et etiam superacutum.

Duriciem[a] trytoni[b] maturet[c] voce sonora. (f. 5v)

a: id est, asperitatem cantus; b: scilicet, [rob] molle; c: id est, cum pulchra et dulci melodia.

Taedia[a] tolluntur[b] pro cantu[c] sic variato.

a: cantorum et auditorum; b: id est, removentur; c: scilicet, propter duriciem tritoni.

Forma[a] tamen talis[b] [sqb] quadri, [rob] quoque rotundi;[c]

a: id est, figura; b: est; c: ut hic patet.

Propter[a] dico sonum [sqb] nomino molle quadratum,

a: propter concordationem cantus.

Gramata[a] gamma[b] super[c] septem de iure locatur,

a: hic littera; b: [Gamma]; c: id est, in cacumine pollicis.

Vendicat[a] ingressus[b] ad primum Aque gravemque.

a: [Gamma], id est, habeat; b: id est, introitum.

Dyapason[a] reddat proprium, G gravi mirantur.[b]

a: [Gamma]; b: id est, inclusive.

Et quia iam graecos[a] cantum reperisse fatemur,[b]

a: doctores; b: nos confitemur.

[7] Gamma[a] est[b] principio,[c] graecorum scripta decore[e]

a: [Gamma], haec littera; b: in; c: scilicet, manus; d: doctorum; e: id est, ad honorem.

Gammaque diversum,[a] sic inter gramata[b] ponit.

a: id est, diversitatem nominationis; b: id est, litteras.

Musica[a] sex retinet prodoctos[b] ordine[c] voces.[d]

a: id est, ars; b: secundum doctrinam doctorum; c: id est, perordinem; d: scilicet, ut, re, mi, fa, sol, la.

De consonantiis tertium capitulum.

Sunt aliae voces[a] proprio quas nomine primo;[b]

a: id est, consonantiae cantuum; b: id est, manifesto.

Est tonus[a] in primo,[b] post semitonusque[c] secundo,[d]

a: prima consonantia; b: ordine; c: secunda consonantia; d: est in ordine.

Dytonus[a] est trino,[b] post[c] semique dytonus[d] astet;[e] (f. 6r)

a: tertia consonantia; b: ordine; c: in quarto ordine; d: quarta consonantia; e: id est, sit.

Inde[a] dyatesseron,[b] dyapenteque,[c] post[d] dyapason.[e]

a: in quinto ordine; b: quinta consonantia; c: in [sexto] (ms.: quinto), sexta consonantia; d: in septimo ordine; e: octava consonantia.

Quilibet hiis[a] cantus rutilat[b] scandendo[c] ruendo.[d]

a: in consonantiis; b: id est, resonando lucet; c: ascendendo; d: et descendendo.

Et simul atque sono dicuntur consona quaeque.[a]

a: id est, quaecumque consonantiae.

De tono quid sit et invenitur.

Quid tonus[a] alter ubi[b] reperitur noscere quaeris.

a: sit; b: in quo loco.

[8] De prope[a] iunctarum, vocum spaciumque[b] duarum,

a: id est, iuxta vel in medietate; b: tonus est.

A B[a] tonum donant,[b] C D,[c] post F (ms.: C), quoque[d] Gque[e],

a: istae duae litterae graves; b: tonum; c: graves; d: pro etiam; e: graves donant tonum.

Caetera[a] sic teneas[b] quae talibus[c] assimilantur.

a: id est, alias litteras; b: sic teneas; c: supradictis.

Voces[a] namque[b] duae si iunctae sunt simul omnes;

a: quod; b: certe.

Scito[a] tonum donant: exemplis, ut re, re mi, dic.

a: lector.

Fa sol coniungas, post talia cantabo sol la.

De semitono.

Semitonum[a] faciunt mi fa, fa mique canendo.

a: id est, medium tonum.

Semitonum[a] vocum spacium[b] nunc dico duarum

a: faciunt; b: quod.

Imperfectarum, [sqb] C,[a] sic post E fugit in F. (f. 6v)

a: exemplum sicut in hoc versu.

A sed acutus[a] eum resonans ad [rob] quoque molle.

a: faciunt semitonum.

Fertur semitonus vellud imperfectus ab arte.[a]

a: musica.

Instrumenta[a] notant quae musica continet apte.

a: scilicet, organorum.

Quod minor ipse tono sit semitonus, quia voces

Irruat perfectas, id est, certius[a] ipse[b] repertum.[c]

a: id est, vade ad organa; b: tu; c: ad inveniendum.

[9] De dytono

Dytonus[a] est spacium quod[b] continet[c] aio[d] tonorum.

a: quod; b: scilicet, spacium; c: in se; d: dico.

Inde[a] duosque tonos[b] perfectorumque duorum,

a: postea; b: perfectos.

Ut[a] mi si cantes,[b] fa la coniunctis utrumque.[b]

a: exemplum; b: scilicet, mi ut et la fa.

De semidytono

Unius est spaciumque toni semidytonus atque

Semitoni[a] cantes[b] re fa, mi sol retro verte.[c]

a: scilicet, unius; b: o lector; c: sol mi, fa re, id est, e converso.

De dyatesseron

Quatuor et voces tibi dat dyatesseron, estat[a]

a: id est, constat.

Deque[a] tonis binis[b] et semitono[c] quoque[d] simplo[e]

a: pro et; b: id est, duobus; c: uno; d: pro etiam; e: uno.

Ut fa[a] canendo [b]puer, re sol, mi la sociando.(f. 7r)

a: exemplum; b: o.

Sic ascendendo,[a] sic descendendo[b] sonabis.[c]

a: ut fa, re sol, mi la; b: la mi, sol re, fa ut; c: id est, cantabis.

De dyapente

Quinque[a] tenet voces huic[b] dicitur et dyapente.

a: quod; b: id est, prius ea.

Ex tribus ergo tonis[a] et semitono fluet[b] uno.

a: dyapente; b: id est, constat.

[10] Ut sol[a] cantabis,[b] re la scandendo[c] ruendo.[d]

a: exemplum; b: o lector; c: id est, ascendendo ut sol, re la; d: descendendo, la re, sol ut.

[De dyapason]

[a]Dyapason voces numerando continet octo.

a: Hic ponit magister quod dyapason continet in se octo voces, quia in eo consistit omnis coniunctio ipsius cantus et constat ex quinque tonis et duobus semitonis. Oritur autem ab A grave, ascenditur usque ad A acutum et de [sqb] grave usque ad [sqb] acutum, hoc est [sqb] quadro, et de C gravi usque ad C acutum, et sic de littera in litteram.

Omnis namque[a] sibi cantus coniunctio sistit;

a: certe.

Quinque tonis splendet[a] cum semitonisque duobus.

a: dyapason.

Aque[a] gravi surgens, accenditur[b] A sed acutum.

a: ab; b: id est, ascendit usque.

De [sqb][a] gravi rotulans[b] se terminat ad [sqb] acutum;

a: dyapason; b: incipiens.

De C gravi florens[a] similter[b] ad C consimilatum.[c]

a: incipiens; b: id est, tenditur usque; c: scilicet, acutum.

Et sic (in marg) connumeres per caetera[a] grammata tales[b].

a. id est, per omnes litteras quae sunt in manu; b: voces deinceps.

[sqb] gravis excipitur, quia dyapason reperitur

a: inter talia.

Ad [rob] non molle, sed [a][sqb] quadrum tenet illud.[b] (f. 7v)

a: [sqb] gravis ad; b: id est, dyapason.

[a]Quatuor ergo tonis, cum semitonisque[b] tribusque,

a: ex; b: et id circo nec est in dyapason.

[11] Hoc spacium[a] constat nec talia[b] quisque negaret.[c]

a: scilicet, de [sqb] gravi ad [rob] molle; b: quia hoc est certum; c: aliquis magistrorum.

Gamma tonum generat per A, quid sibi de prope[a] cantat.

a: iuxta.

A[a] [sqb] tonum faciet; [sqb][b] C semitonum tibi praestat.

a: ad; b: ad.

C tonus ex[a] D venit; quem[b] dat D[c] E; semitonum dic

a: ad; b: tonum; c: ad.

E[a] F; F[b] G tonus,[c] quem[d] G[e] A[f]. Aque[g] [rob] molle

a: ad; b: ad; c: est; d: tonum; e: ad; f: dat; g: ad.

Semitonum celebrat.[a] [rob][b] molle[c] D sed acutum

a: id est, cantat; b: quidem; c: ad.

Scito tonum resonat,[a] quem[b] A cum [sqb] quoque quadro.[c]

a: id est, cantat; b: tonum; c: cantat.

Hunc [sqb] semitonum sic[a] C produc acutum.

a: ad.

C[a] D tonum retinet quem[b] D[c] E simul retinebit.

a: ad; b: tonum; c: ad.

Semitonus veniat ex E[a] F, F[b] G tonus dic.

a: ad; b: ad.

G[a] A tonum capiet, sed semis[b] dans[c] A[d] [rob] molle.

a: ad; b: semitonum: c: est; d: ad.

Molle [rob][a] Cque tonus. A[b] [sqb] quadrumque tonumque. (f. 8r)

a: ad; b: ad.

Semitonum [sqb][a] C dat. [b]C[c] Dque tonus resonabit.[d]

a: ad; b: ab; c: ad; d: id est, cantabit.

[a]D tonus[b] [c]E summum.[d] Sic fulget[e] musica palma.[f]

a: ex; b: est; c: ad; d: id est, ultimum; e: id est, fulgendo arrimatur; f: manus musicae.

[12] Quatuor ipse tonus compunctos fertur habere,

Ut[a] re, re mi sunt, fa sol, postea iungito sol la.

a: exemplum.

Hic mi fa semitonus compunctum continet unum;

Vocibus ipse tonus fertur constare duabus,

Unica[a] cum spacioque[b] tonum constringere[c] corda.

a: id est, una; b: scilicet, uno; c: fertur.

Dytonus ipse locis[a] a gamma [b][sqb] reperitur.

a: istis qui sequuntur; b: ad.

Ex C principiat[a] et ad E se terminat atque

a: ipse dytonus.

Tertius[a] ex F consurgit secundum ad A retinendo,

a: dytonus.

Deque G consurgit [a][sqb][b] quadrum stringere[c] fertur.

a: usque; b: ad; c: se.

Molle [rob][a] D capiens,[b] sic dytonus est manifestus.

a: ad; b: ipse dytonus est.

Binos[a] compunctos, ut mi, fa la retinendo (f. 8v)

a: id est, duos.

Vocibus[a] ipse [b]tribus constituitque tonisque [c]duobus.

a: dytonus; b: ex; c: ex.

Inde[a] semitoni naturam sic reseramus.[b]

a: postea; b: id est, manifestamus.

Et loci consignes[a] ex A, consurgit et ad C,[b]

a: id est, volo quod; b: semidytonus.

Ex [rob] [a]D, post ex D[b] se secundum terminat[c] in F.

a: ad; b: semidytonus consurgit; c: semi[dy]tonus.

[13] Ex E [a]G, consurgens[b] post ex G [c][rob] dato molle.[d]

a: ad; b: semi[dy]tonus est; c: ad; d: semi[dy]tonum.

Et capit[a] A C, tenet [sqb] quadrum [b]D retinendo.

a: semi[dy]tonus; b: ad.

Unicus[a] huicque[b] tonus et semitonus manum unus;

a: unus; b: semitono.

Binos compunctos re[a] fa, sibi[b] tradite[c] [d]mi sol.

a: scilicet; b: scilicet, semitono; c: id est, date; d: et.

Ad C[a] gamma dyatesseron,[b] [c]A[d] sonabit.[e]

a: de; b: cantat; c: ab; d: ad; e: id est, cantabit.

Exque B[a] E retine,[b] cui post[c] C[d] F dato,[e] D[f] G.

a: ad; b: dyatesseron; c: de; d: ad; e: et de; f: ad.

[a]E fluit[b] A, capiens[c] ex F[d] [rob], si ibi molle.

a: de; b: id est, [ascendit] (ms: descendit); c: est; d: ad.

Cessat[a] ab F ad [rob] quadrum quia[b] tresque tonosque

a: dyatesseron; b: ratio.

Ars[a] dedit. Inde[b] venit[c] de G ad C siliendo. (f. 9r)

a: musicae; b: postea; c: dyatesseron.

[a]A tum ad D salit,[b] ex b molli negat[c] [d]ad E;

a: ab; b: dyatesseron; c: dyatesseron; d: ars.

[sqb] quadratus eum donat[a] cum scandit ad Eque.[b]

a: id est, dyatesseron; b: pro et.

[a]Uno semitono [b]constansque[c] tonisque [d]duobus,

a: et ex; b: dyatesseron; c: pro et; d: ex.

Tres sibi compunctos,[a] ut fa, re sol, mi la retinendo.

a: exemplum.

Huic[a] dyapente sonat de gamma D[b] prope surgens;

a: postea; b: quid est prope se, id est, principans.

[14] A dedit[a] [b]E finem. De [sqb][c] F cessat ab[d] arte

a: id est, incipiens ab A; b: ad; c: ad; d: per.

Ut pate inferius; post surgit ab C[a] G canendo.

a: ad.

Exque D proveniens[a] et ad A; secundum[b] E nonque[c] [rob] molle,

a: est; b: ex, c: est dyapente.

Ut tibi post dicam, tum ex E ad [sqb] quadratum.

Permanet ex F[a] tamen ad C, secundum de G[b] D cantat.[c]

a: dyapente; b: ad; c: dyapente.

A[a] dat ad E[b] dyapente, tamen [rob][c] mollis ad F; [sqb] (ms.: F)

a: acutum; b: acutum; c: acutum; d: acutum.

Desit:[a] ista scies ex E salit[b] ad [sqb] quadratum.

a: dyapente; b: dyapente.

Ex F ad C socias.[a] De G consurgit[b] ad et D. (f. 9v)

a: dyapente; b: dyapente.

Binos hoc[a] teneat compunctos,[b] ut sol et re la.

a: scilicet, dyapente, b: scilicet.

Simplo[a] semitono[b] constando,[c] tonisque[d] tribus

a: id est, uno; b: dyapente; c: constare videtur; d: exemplum.

[a][sqb] gravis[b] ad F[c] [d]Eque[e] gravi sursumque [f][rob][g] molle,

a: ex; b: pro gravis; c: grave; d: ex; e: pro et; f: ad, g: acutum nec formatur.

[sqb] quadrus[a] ad secundum F,[b] [rob] molle E superacutum,

a: ex [sqb] quadro acuto; b: acutum.

Non[a] dyapente tonum[b] dupplum dant semitonum.[c]

a: est; b: quia supradictae litterae; c: semitonum.

[15] [Quod sit dypason]

Dyapason quid sit,[a] constat, formatur et unde.

a: et unde.

Gramata[a] si quaeris constans[b] ad gramma[c] figurae[d]

a: exemplum; b: est; c: a littera in litteram; d: ab A in A et a [rob] in [rob].

Dicimus[a] eiusdem, sed [sqb] gravi[b] [rob] quoque molle

a: quod; b: ad.

Non canit;[a] est ratio[b] spacio quia quatuor[c] illo

a: dyapason; b: talis; c: in.

Esse tonos fateor,[a] cum semitonisque tribus;

a: confiteor.

Quinque tonos retinens[a] et semitonos sibi binos,[b]

a: dyapason est; b: id est, duos.

[a]Quatuor aio[b] toni, cum semitoni[s]que tribus

a: quod si; b: id est, dico.

In spacio veniunt numquam[a] perfecta manebit.[b] (f. 10r)

a: dyapason; b: id est, erit.

De [rob] molle capitulo tertio.

His tribus ipse modis[a] reperitur [rob] quoque[b] molle:

a: qui sequuntur; b: pro et.

Causa prior tritoni, post[a] fertur causa necesse,[b]

a: id est, secundo; b: id est, necessitate.

Ternam[a] perdoctos[b] essentia, sed manifestat.

a: scilicet, causam; b: magistros.

De primo modo.

De F gravi primo[a] si cantus[b] ad [rob] sit[c] acutum,

a: tritonus est; b: incipit; c: ascendens.

[16] Amplius haud[a] scandit,[b] sed corruat[c] unde[d] recessit.[e]

a: pro non; b: id est, ascendit; c: id est, descendit; d: illuc; e: scilicet, ad F gravem.

Hoc tamen est scriptum,[a] nec[b] sic mutatio fiat.

a: id est, terminatum a magistris; b: id est, ut non.

De secundo modo.

Causa necesse fuit cum cantus in C habet acuto

Et sol contineat,[a] [b]descendat per [rob][c] acutum

a: id est, teneat; b: et; c: hoc per molle.

[a]Ad F gravem.[b]

a: usque; b: inclusive.

De tertio modo.

Sequitur post istud[a] tertia causa.[b]

a: id est, causa necessitatis; b: essentiae.

Littera[a] nascatur[b] quintoque[c] sextoque tonoque,

a: id est, figura [rob] mollis per modum naturae; b: id est, nascitur; c: id est, inter.

Inter [sqb] quadrum Guido[a] dictat et in A acutum

a: magister.

Molle [rob] quid posuit diviso iam[a] monocordi,

a: id est, tempore praeterito.

In quarto[a] spacio numerando sic[b] reperitur (f. 10v)

a: scilicet, inclusive; b: [rob] molle.

Ex F gravi digiti parvi quia culmine summo[a]

a: scilicet, digiti.

[sqb] reperies quadrum sub quo [rob] molle quiescit,[a]

a: in medio ventriculo.

[17] Quarti iunctura[a] digiti cantando secunda.

a: in iunctura [rob] molle quiescit.

Boecius doctor necnon Encarius[a] ipse

a: magister.

[rob] molle scripserunt[a] monocordo nomen eidem.[b]

a: in; b: scilicet, [rob] molle.

Dant[a] tritesinemeneque[b] notans adiunctis sive

a: scilicet, praedicti magistri; b: scilicet, tritesinemene.

Copula. Guido[a] tamen[b] confusio fit in [rob] molle

a: magister; b: quod.

Scripserat,[a] et iuncxit[b] quod transformatio surgat.[c]

a: id est, posuerat; b: Guido; c: ex [rob] molli.

Ut G sonet protum quid permanet ipse tetardum.

Quid fuit A protum resonet,[a] post deuter (ms: depter)[b] inde[c]

a: id est, cantet; b: id est, deuterum (ms.: depterum) resonet; c: id est, cantet antico signo.

[sqb] resonet tritum, quid deuterus (ms.: depterus) astitit et C,

Quid remanet tritum, surgat canendo tetardum.

Hoc tamen ex causa de [rob] molle siluerunt[a] (f. 11r)

a: id est, non posuerunt [rob] molle.

Artibus[a] indocti, quibus est responsio[b] nulla.

a: id est, nescientes discernere talia supradicta; b: fienda.

Est bene sumendum,[a] semperque scientibus[b] illud[c]

a: scilicet [rob] molle; b: doctoribus; c: scilicet, illud b molle.

Laudibus in numeris [rob] dignum dic fore molle.

Si quia[a] non generat dyatesseron est removendum.[b]

a: scilicet, [rob] molle; b: hic est quaedam figura quae dicitur antiphora.

Abstrahe[a] [sqb] quadrum quia non generat dyapente.

a: id est, remove.

[18] Sumite[a] [sqb] quadrum, nec[b] [rob] post spernite molle.

a: ergo; b: id est, non.

Unica[a] iunctura[b] non duplex[c] [sqb] retinebit.

a: scilicet, per III digiti; b: et secunda quarti; c: scilicet, [rob] molle et [sqb] quadrum.

[a]F spacio quarto[b] trytonum [sqb] nam faciebat.

a: ex; b: scilicet, in sumitate digiti primi et in spacio medio post secundam iuncturam quarti digiti.

Talia si fierent,[a] numquam cordia starent.

a: id est, si fieret ascensus vel descensus tritono cantante.

Noscite [rob] molle quoniam [rob] dico rotundum.

Hoc[a] sibi stat proprium quia pleno non tonat[b] ore.

a: scilicet, molle vel rotundum; b: canta remisso et dulci.

Semitonus cantat [rob] dictum semper acutae.

Hoc[a] tamen accipias [b]mediocri[c] voce sonora. (f. 11v)

a: [rob] molle dicitur acutae; b: tam; c: id est, non multum acute, sed cum voce temperata.

Molle [rob] non fuerat,[a] sed [sqb][b] mi[c] tempore quoddam.

a: scilicet, in cantu; b: quadrum; c: tamen in.

Consona quod fiat melior[a] [rob] molle[b] repertum,

a: scilicet, in cantando; b: cantando; c: fuit.

Pro tritoni causa[a] sexti quintique[b] tonique

a: fuit repertum; b: et pro causa.

Hii[a] duo namque[b] cantant[c] per [rob] sibi molle.

a: scilicet, quintus et sextus; b: pro certe; c: semper.

Ipse tonus sextus specialiter appetit illud.[a]

a: scilicet, [rob] molle.

F gravis interdum dat[a] talibus initium,[b] sed

a: id est, quinto et sexto tono; b: in principium.

Finem dat semper[a] ex ut solfando patenter.[b]

a: de [rob] molle; b: id est, manifeste.

[19] De tritono

Semper discipulis[a] tritonum vitare iubemus.

a: id est, scolaribus.

Tres quoque tonosque simul numquam concernimus[a] esse.

a: id est, determinamus.

Hoc tamen[a] accendas,[b] ne[c] [d]verbis decipiaris.[e]

a: quod diximus; b: o lector; c: pro non; d: in; e: scilicet, tu.

Quatuor ex iunctis[a] tritonis stat vocibus ipsae.

a: vocibus.

Et cum sic[a] constat per [rob] tu cantito molle.

a: scilicet, per quatuor voces.

Cantibus ecclesiae tritonum non dico[a] fiendum. (f. 12r)

a: esse.

Sumitur interdum[a] mensurae[b] noscito cantu.

a: id est, aliquando; b: id est, in biscantu.

[a]Uno sed puncto biscantus[b] regula donat.[c]

a: in; b: generati cantus; c: scilicet, tritonum.

Dicitur hoc totum[a] nunc pro dyapente minori.

a: quid dictum est de tritono.

Semitonis binis[a] constando[b] tonisque [c]duobus

a: ex duobus; b: id est, quod constat; c: ex.

Est dyapente minor, tritonum biscantor in illo

Suscipiat puncto, tunc[a] surgit[b] musica falsa.

a: sumitur; b: id est, cantat.

Quis[a] dyapente[b] bonam de [rob] molli dato finem.

a: est; b: et tunc illa musica falsa est.

[20] De tonis capitulo quinto

Terminus est quadruplex, quo cantus terminat omnis

Musica quos[a] posuit D, E, F, G graves manifesta.

a: terminos quatuor.

D gravis est[a] primo,[b] sic terminus atque [c]secundo.

a: in; b: tono; c: in tono.

Tertius E[a] quartus, F[b] quintus sextus eodem,[c]

a: in gravi; b: gravi; c: scilicet, F.

Septimus octavus in G[a] se terminat illo;

a: scilicet, gravi.

[a]Quatuor ergo locis, se cantus terminat omnis. (f. 12v)

a: in.

Quatuor antiquos facisse tonos reperimus;

Primus cum terno, quinto cum septimus adsunt.[a]

a: toni.

Protum[a] cum deutero[b](ms.: deptero) fantes,[c] tritumque[d] tetardum.[e]

a: id est, primum; b: id est, tertio; c: id est, dicentes magistri; d: id est, [quintum] (ms.: septimum); e: id est, [septimum](ms.: octavum).

Quemlibet[a] in binos[b] post divisisse fatemur,[c]

a: tonum; b: id est, in duos tonos; c: dictos magistros.

Et sic octo tonos, numero reperimus ab illis.[a]

a: magistris.

[a]Dyapason [b]species sic dicimus octo tonorum,

a: sic diximus; b: de.

[a]Quilibet hiis[b] cantus cantatur dic manifeste.

a: quod; b: tonis VIII.

Quatuor[a] ex auctos,[b] hiis[c] quatuor ergo[d] placales,

a: esse; b: id est, autenticos; c: 8 tonis; d: dicimus esse.

[21] Namque protos graece, [a]primum nos dicimus altum.[b]

a: latine; b: quia alte cantat respectum secundi.

Ipse minor[a] sequens[b] [c]pars eius[d] statque[e] placalis.

a: est; b: scilicet, secundus tonus; c: et est; d: scilicet, primi modi; e: quia placaliter stat respectum primi.

De ascensu tonorum

Primus ad excelsus [a]octavam scandere[b] cordam.

a: ad; b: id est, ascendere. In marg.: 1.

Dicimus et[a] nonam, fuerit si causa necesse.

a: ad.

Transvolat[a] ad decimam,[b] descendens[c] ad tamen unam.[d] (f. 13r)

a: id est, ascendit; b: cordam; c: est; d: cordam.

Estque sequens[a] humiliter ad quintam[b] causa necesse.

a: scilicet, secundus; b: ascendit corda. In marg.: 2.

Si fuerit[a] sextam,[b] sed quatuor[c] ipse[d] ruendo.[e]

a: id est, ascendit; b: ad sextam; c: voces; d: secundus; e: id est, descendendo.

Tertius[a] octo[b] novemque salit,[c] retro[d] postulat unam.[e]

a: tonus; b: voces; c: et ascendit; d: in descendendo; e: vocem. In marg.: 3.

Quartus[a] [b]ad quintam[c] sextam, post[d] [e]quatuor a se.[f]

a: tonus; b: ascendit; c: vocem et; d: scilicet, descendens; e: per voces; f: id est, a termino suo. In marg.: 4.

Octo[a] novem quintus,[b] se retro postulat[c] unam.[d]

a: voces; b: ascendit tonus; c: descendendo; d: vocem. In marg.: 5.

Ad quintam[a] [b]sextam, sed sextus[c] [d]quatuor infra.

a: vocem; b: et; c: tonus; d: ascendit. In marg.: 6.

[22] Septimus[a] [b]octavam, [c]nonam [d]decimaque[e] volando.[f]

a: tonus; b: ad; c: et ad; d: ad; e: vocem; f: potest ascendere. In marg.: 7.

Sed citra[a] proprium sic finem postulat unam.[b]

a: id est, subter; b: vocem.

Scandit[a] ad octavus,[b] quintam[c] sextamque[d] petendo.

a: id est, ascendit; b: tonus; c: vocem ad; d: pro et. In marg.: 8.

Septima[a] si fuerit[b] trahit[c] hunc, sed causa necesse,[d]

a: vox; b: id est, si reperitur; c: quod ascendat ad septimam vocem; d: id est, necessitatis. In marg.: trahit, id est, recipit hunc, scilicet, octavum tonum.

Quatuor et citra[a] se voces appetit[b] arte.

a: infra se; b: octavus tonus per.

Omnia[a] decernas,[b] semper radice remota.

a: supradicta; b: id est, iudices esse ascensum et descensum.

Infima[a] descendunt [b]quantum suprema[c] levantur,[d] (f. 13v)

a: id est, toni placales; b: tantum; c: id est, autentica; d: ascendunt.

Descendendo minus, si plus scandendo[a] videntur.

a: ascendendo videntur.

Contra naturam dicas[a] causamque sonoram.

a: hoc esse vel dic quod fit causa sonoritatis.

Est tonus hic sumptus velud omnis regula cantus.

Principium medium finem[a] diiudicat atque

a: cantus.

Ascensum videat descensu[a] non aliter, tunc

a: cantus.

Posset quisque[a] (corr. from quisquam) tonum cognoscere sive docere.

a: id est, quilibet.

[23] Flatibus atque phonis (ms.: fonis) consistit musici voce.

Quatuor ergo tonos vox[a] appellate magistros,[b]

a: scolares; b: autenticos.

Discipulos reliquos superant se scismate tali,[a]

a: prout sequitur.

Voce sequens,[a] praecedentem[b] superabit in unam,

a: quilibet discipulus; b: scilicet, discipulum.

Sic[a] prior[b] ipse ruens[c] semper superando[d] sequentam.[e]

a: scilicet, in una voce; b: scilicet, magister; c: id est, descendens; d: id est, superabit; e: magistrum.

Incohat[a] en primus,[b] sic de C gravi [c]reliquisque[d]

a: id est, incipere potest; b: tonus; c: de; d: gravibus, scilicet, de E, F, G.

Terminus hic fiat,[a] A quod tibi scribis acutum. (f. 14r)

a: id est, a.

Gammaque cum reliquis[a] gravis[b] F[c] dat iura[d] secundo;[e]

a: gravibus; b: usque ad; c: inclusive; d: id est, principia; e: tono.

E gravis et socii[a] terno[b] dant[c] [d]A, E acutum.

a: graves; b: tono; c: principium; d: et; e: et.

C gravis[a] est quarto[b] cunctas grave Fque tenendo,

a: principium; b: tono.

F,[a] G graves quinto[b] ius[c] donant [d]A, [e]C acutum.

a: et; b: tono; c: id est, principium; d: et; e: et.

Ex C, D, F gravibus,[a] A sextus surgit[c] acuto.

a: et ex; b: tonus; c: incipit.

Septimus[a] ex G gravi post[b] A, [sqb], C, D sit[c] acutus.

a: tonus; b: ex; c: incipiens.

Primus[a] retinens[b] ex unamque[c] sequens[d] sibi ternus.[e]

a: quod tonus est; b: de differentiis; c: percitam; d: id est, servus; e: id est, tertius tonus.

[24] Tres simul et quartus[a] quintus[b] sed continet unam.

a: tonus; b: tonus.

Sextus[a] ei[b] similis,[c] bis bina[d] septimus[e] ipse.

a: tonus; b: coniuncte; c: est; d: id est, quatuor; e: septimus.

Tres tonus octavus percita[a] ipse memento.

a: tu.

Horum[a] distinctas poteris sic[b] nosce[c] figuras.

a: tonorum; b: ut dictum; c: pro noscere.

Quintam[a] primus[b] habet, ternamque[c] tenendo secundus.[d]

a: bocem; b: tonus; c: id est, tertiam vocem; d: tonus.

Tertius[a] ad[b] sextam[c] sed quartam[d] quartus et ipse[e] tenet. (f. 14v)

a: tonus; b: vadat; c: vocem; d: vocem; e: tonus.

Quintus[a] habet quintam,[b] sed detur tertia[c] sexto.[d]

a: tonus; b: vocem; c: vox; d: tono.

Septimus[a] [b]ad quintam[c] petit, octavus[d] quoquam quartam.[e]

a: tonus; b: vadit; c: vocem; d: tonus; e: scilicet, vocem.

Omnes hos[a] discas finem numerando per actum.[b]

a: tonos; b: profectum.

Primus[a] cum sexto,[b] fa sol la principiatur.

a: tonus; b: tono.

Tertius[a] (et removed)[b] octavus, ut re fa sicque[c] secundus.[d]

a: tonus; b: et; c: scilicet, principiatur; d: tonus.

La sol la quartus,[a] ut mi sol sit tibi[b] quintus.

a: tonus principiatur; b: principiatur.

Septimus[a] [b]ut fa mi fa sol sit tibi memor.

a: tonus; b: principiatur.

Quatuor[a] inde toni, quos dicamus esse magistros,

a: primus, tertius, quintus, septimus.

[25] Proprium finem dyapason scandere[a] supra,

a: ascendere.

Semitonumque tonum per sub[a] sed fine ruendo[b]

a: dicuntur quatuor magistri; b: id est, descendendo.

Dogmatae[a] dicuntur, alias[b] hos[c] (corr. from hoc) regula[d] spernit

a: id est, regula cantus; b: hoc est altera; c: tonos; d: musicae.

Ultra dyapason sed permittente[a] magistro.[b]

a: id est, concedente; b: cantus musicae.

Scandere[a] dico[b] tonum[c] sic semitonumque valerent.[d] (f. 15r)

a: id est, ascendere; b: per; c: per; d: id est, possent.

Quatuor ast[a] alii,[b] quos discipulos[c] reputamus

a: scilicet, sed; b: toni; c: esse.

A proprio fine, sed scandunt per dyapente.

Citra[a] descendant, sed per dyatesseron, et sic

a: id est, retro.

Regula[a] confirmat, aliter[b] contraria[c] cantant.[d]

a: musicalis; b: alio modo; c: artus; d: ipsi toni.

Fertur discipulus si cantus scandere[a] quintam.[b]

a: id est, ascendere ad; b: vocem.

Abdicit[a] a fine.[b] Sed si[c] non summa[d] magistri

a: id est, spernit; b: a proprio; c: cantus; d: in altitudinem.

Infima[a] discipuli teneat, describo[b] magistrum.

a: id est, inferiora; b: illum talem cantum; c: esse.

Infima [a] discipuli retinens, et summa[b] magistri,

a: inferiora; b: altitudinem.

Ipse[a] magister erit, nam[b] pars[c] doctorat[d] uterque.

a: cantus; b: pro quia; c: scilicet, ascensus et descensus; d: laudat ipsum magistrum.

Laus sit tibi Christe; Quia explicit liber musicae.



Except where otherwise noted, this website is subject to a Creative Commons Attribution 4.0 International License
Thesaurus Musicarum Latinarum - https://chmtl.indiana.edu/tml - 2024
Creative Commons Attribution License